نهاد وقف و کارکردهای محیط زیستی آن در استان یزد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری جامعه شناسی توسعه اجتماعی- روستایی، پژوهشگر جامعه شناسی محیط زیست و تغییرات اقلیمی

10.22034/fyazd.2023.419289.1090

چکیده

وقف یکی از نهادهای مردمی و اجتماعی است که با کارکردهایی متفاوت در بین ادیان مختلف رواج داشته است. هدف از این پژوهش بررسی کارکردهای محیط زیستی نهاد وقف در استان یزد است که همواره کم تر به این جنبه از کارکردهای آن توجه شده است. در این پژوهش از روش اسنادی و کتابخانه ای به منظور جمع آوری اطلاعات و داده ها استفاده شده و اسناد موقوفات زیادی در این رابطه مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها نشان می دهد وقف نامه های زیست محیطی هم در بین مسلمانان و هم در بین زرتشتیان استان یزد رواج داشته و حفظ انهار و مجاری آب، حفظ درختان، توسعه فضای سبز، توجه به حیوانات و مدیریت بحران های طبیعی از مهمترین کارکردهای زیست محیطی آن در یزد است. با توجه به کارکردهای محیط زیستی نهاد وقف؛ از این ظرفیت مردمی-مذهبی می توان در حل بسیاری از مسائل و بحران های متعددی که امروزه در رابطه با محیط زیست با آن مواجه هستیم؛ بهره برد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Waqf institution and its environmental functions in Yazd province

نویسنده [English]

  • Mohammad Mehdizadeh Ardakani
PhD in Sociology of Social-Rural Development
چکیده [English]

Waqf is one of the public and social institutions that has been popular among different religions with different functions. The purpose of this research is to investigate the environmental functions of the waqf institution in Yazd province, which has always received less attention to this aspect of its functions. In this research, documentary and library methods were used to collect information and data, and many endowment documents were examined in this regard. The findings show that environmental endowments are common among both Muslims and Zoroastrians in Yazd province, and preservation of rivers and water channels, preservation of trees, development of green space, attention to animals and management of natural crises are among the most important environmental functions. It is in Yazd. According to the environmental functions of the Waqf institution; This popular-religious capacity can be used to solve many issues and crises that we are facing today in relation to the environment; profit.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Waqf
  • environmental functions
  • preservation of green space
  • attention to animals
  • experiences of the past
  • Yazd province
آیت‌اللهی، حسن؛ رخ، محمدعلی (1383)، وقف پس‌انداز جاودانه، یزد: انتشارات مفاخر.
ـ ابراهیمی باروق، ژاله، یاریجان، یونس، و ابن تراب، مریم (1401). وقف و کارکرد اجتماعی، فرهنگی آن، نامۀ الهیات، 15(58): 59 ـ 71.
 ـ افشار، ایرج (1341). کتابچۀ موقوفات یزد، تألیف عبدالوهاب طراز، فرهنگ ایران‌زمین، شماره 10: 5 ـ 118. (عبدالوهاب طراز این کتابچه را در 1257ق تدوین کرد. ایرج افشار در 1341ش، در نشریۀ فرهنگ ایران‌زمین کتابچۀ موقوفات یزد را معرفی کرده است).
ـ ایرانپور، صدیقه، جلالی، ایرج، و رحیمی صادقی، علی (1402). کارکردهای اقتصادی وقف در دورۀ سلجوقیان با تأکید بر تفاوت آن با تراست اقتصادی، مطالعات فقه اقتصادی، 5 (2): 127 ـ 146.
ـ برقچی، معصومه، نادری، قاسم، و شاد، مهسا (1398). بررسی تأثیر موقوفات بر توسعۀ شهری: نمونۀ موردی شهر کاشمر، شباک مهر، س 5، 46: 1 ـ 18.
ـ بیگ‌محمدی، پروین، کجباف، علی‌اکبر، و نورایی، مرتضی (1398). بررسی کارکردهای وقف شوشتر در دورۀ پهلوی (1304 ـ 1357)، پژوهشنامۀ تاریخ‌های محلی ایران، 7 (2): 45 ـ 58.
ـ پیربابایی، محمدتقی، و ایرانشاهی، رحیم (1400). تحلیلی‌ تاریخی بر نقش فرهنگ وقف و کارکرد آن در ساخت‌یابی بازار شهر تبریز با تأکید بر آرای گیدنز، مطالعات فرهنگ ارتباطات، سال 22، 87: 223 ـ 248.
ـ دهقانیان نصرآبادی، کاظم (1393)، گزیدۀ اسناد موقوفات شهرستان تفت، یزد: انتشارات اندیشمندان.
ـ حسینی، سید حسن (1398). وقف و کارکردهای آن (مستقیم ـ غیرمستقیم فرهنگی)، اولین همایش کارکرد وقف در توسعۀ انسانی با تأکید بر وقف علمی، دورۀ 1.
ـ سپهری اردکانی، علی (1382)، اطعام در فرهنگ عمومی اردکان، اردکان: انتشارات قداست.
ـ سید امامی، کاووس (1389)، اخلاق و محیط‌زیست (رهیافتی اسلامی)، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
 ـ عرفان‌فر، محمدجواد (1387)، فهرست اسناد موقوفات ایران دفتر پنجم، جلد اول: شهرستان یزد و حومه، به سفارش ادارۀ کل اوقاف و امور خیریۀ استان یزد، یزد: انتشارات عرشیان.
ـ فلاح‌زاده، رضا (1400). نهاد مذهبی وقف و کارکرد خدمات اجتماعی آن در دوران قاجار، فرهنگ پژوهش، 45: 113 ـ 140.
ـ محمدفام، سجاد (1398). درآمدی بر کارکردهای وقف با تأکید بر آیات قرآن کریم، فصلنامۀ تفسیرپژوهی، 6 (11): 187 ـ 215.
ـ مسجدجامعی، احمد (1383). هشتمین همایش سراسری وقف و امور خیریه، وقف میراث جاویدان، سال دوازدهم، 46، 7 ـ 11.
ـ مصاحبه با موبد زرتشتیان اردکان، اردکان، 1399.
ـ مظاهری‌نیا، محسن (1399). وقف و کارکرد آن در توسعۀ اجتماعی، همایش ملی چالش‌ها و راهکارهای توسعۀ بقاع متبرکه به قطب فرهنگی، اهواز.
ـ مکی‌العاملی، محمد بن جمال‌الدین. الروضةالبهیئة فی شرح المعة الدمشقیة، ج سوم، قم: انتشارات دارالهادی للمطبوعات، بی‌تا.
ـ هاشمی، سید عباس (1381)، کتابچۀ آشنایی با جمعیت واقفین سبز یزد، یزد: انتشارات شرکت چاپ و نشر سیاق.
ـ هانیگان، جان (1395)، جامعه‌شناسی محیط‌زیست (ترجمۀ دکتر موسی عنبری و همکاران)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.