بررسی تحلیلی برخی از کنایات و ترکیبات در اصطلاحات و ضرب المثلهای یزدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای زبان و ادبیات فارسی.پژوهشگر فرهنگ تاریخی یزد

10.22034/fyazd.2023.368845.1074

چکیده

ضرب‌المثل‌ها بُعد مهمّ ادبیّات شفاهی هر ملّتی به‌شمار می‌آیند. میزان ذوق و قریحۀ هر جامعه‌ای را می‌توان با نگاهی به تعبیرها، کنایه‌ها و امثال رایج در میان آنها شناخت. مَثَل‌ها اغلب در قالب طنز و نقدی ظریف و زیرکانه برای درک بهتر اوضاع یا تحذیر و ترغیب افراد به کار می‌روند و خود به‌عنوان انعکاس‌دهندۀ اندیشه و تجارب پیشینیان در شناسایی هرچه‌بیشتر جوامع و سیر تحوّل تاریخ فرهنگی ملّت‌ها راهگشا هستند.
در این گفتار، پس از گزینش ضرب‌المثل‌هایی که به آرایۀ کنایه آراسته بودند، نوع کنایه از نظر قریب و بعید بودن معنای ثانوی، همچنین مکنّی‌عنه و وضوح و خفای واسطه‌های کنایه مورد بررسی قرار گرفت؛ پس از بسامدگیری مشخّص شد بیش از 40درصد کنایه‌ها از نظر وضوح واسطه‌ها ذیل رمز قرار می‌گیرند. این نتیجه دشواری فهم و وسعت واژگان در لهجۀ یزدی را معلوم می‌سازد

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An analytical study of some allusions and combinations in Yazdian idioms and proverbs

نویسنده [English]

  • Sadigheh ramazankhani
PhD student in Persian language and literature. Researcher of historical culture in Yazd
چکیده [English]

Proverbs are an important dimension of the oral literature of any nation. The level of taste and eloquence of a society can be recognized by examining their expressions, metaphors, and common sayings. Proverbs often use humor and clever criticism to better understand situations or to warn and encourage individuals. They serve as a reflection of the thoughts and experiences of previous generations in identifying the societies' development and the course of cultural history. In this research, after selecting proverbs that were adorned with metaphors, the type of metaphor in terms of proximity and remoteness of secondary meaning, as well as its ambiguity and clarity, was examined. After conducting a frequency analysis, it was determined that over forty percent of the metaphors fall under the category of ambiguous means. This result indicates the difficulty in understanding and the breadth of vocabulary in Yazdi dialect

کلیدواژه‌ها [English]

  • Yazdi oral literature
  • idioms and proverbs
  • irony and its types
 آرزو، سراج‌الدّین علی‌خان (1381). عطیۀ کبری و موهبت عظمی (نخستین رسالات به زبان فارسی در معانی و بیان)، تهران: فردوس.
ـ آرلاتو، آنتونی (1373). درآمدی بر زبان‌شناسی تاریخی (ترجمۀ یحیی مدرّسی). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ـ آقا حسینی، حسین و همّتیان، محبوبه (1394). نگاهی تحلیلی به علم بیان، تهران: سمت.
ـ آهنی، غلامحسین (1360). معانی و بیان، چاپ دوم. تهران: انتشارات قرآن.
          ـ احمد نژاد، کامل (1385). معانی و بیان، چاپ دوم، تهران: زوّار.
ـ افشار، ایرج (1368). واژه‌نامۀ یزدی، تهران: ایرج افشار.
 ـ انزابی‌نژاد، رضا و ثروت، منصور (1377). فرهنگ لغات عامیانه و معاصر، تهران: سخن.
ـ بهرامی، احسان (1369). فرهنگ واژه‌های اوستا، به یاری فریدون جنیدی، دفتر سوم، تهران: بلخ.
ـ تجلیل، جلیل (1365). معانی و بیان، چاپ سوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ـ جوادیان، محمود (1380). «ضرب‌المثل»، فرهنگ‌نامۀ ادب فارسی، چاپ دوم، جلد دوم، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـ دهخدا، علی‌اکبر (1352). امثال‌وحکم، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
ـ دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامۀ دهخدا، تهران: امیرکبیر.
ـ  دیاکونوف،  ایگورمیخائیلوویچ (1375). تاریخ ماد (ترجمۀ کریم کشاورز). تهران: پیام.
ـ شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1401). صور خیال در شعر پارسی، چاپ بیست و سوم، تهران: آگاه.
ـ شمیسا، سیروس (1373). بیان، چاپ چهارم، تهران: فردوسی.
ـ کزّازی، جلال‌الدّین (1392). زیبایی‌شناسی سخن پارسی، تهران: نشر مرکز.
ـ رادویانی، محمّد‌بن‌عمر (1362). ترجمان‌البلاغه، ج 1، چاپ احمد آتش، استانبول 1949، چاپ افست تهران.
ـ معین، محمّد (1364). فرهنگ فارسی معین، تهران: امیرکبیر.
ـ میرزانیا، منصور (1373). «جستاری در باب کنایه»، کیهان اندیشه،  شمارۀ 55: 170 ـ 178.
ـ استانداری یزد، انجمن کتابخانه‌های عمومی یزد (1375)،  یزد نگین کویر، یزد.
ـ همایی، جلال‌الدّین (1370). معانی و بیان، به کوشش ماهدخت همایی، چاپ سوم، تهران: مؤسّسۀ نشر هما.