زندگی و زمانه شیخ محمدحسین یزدی ندوشنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری تخصّصی، استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه یزد، یزد، ایران.

10.22034/fyazd.2023.360004.1072

چکیده

شیخ محمّدحسین یزدی ­ندوشنی در خانواده‌ای روحانی، در ندوشن یزد به دنیا آمد. تحصیلات مقدّماتی خود را در حوزۀ اصفهان آغاز کرد و سپس به سامرّا مهاجرت کرد تا از محضر میرزای شیرازی بهره ببرد. پس از اخذ درجۀ اجتهاد، برای تدریس علوم دینی در نجف اشرف اقامت کرد. با آغاز مشروطیت در زمرۀ فقهای مبارز و مشروطه‌خواه درآمد. او از نمایندگان نخستین ادوار مجلس شورای ملّی بود و به پشتوانۀ دانش فقهی و بینش سیاسی‌اش در بنیان‌گذاری دیدگاه‌های فقهی و حقوقی نظام سیاسی برآمده از جنبش مشروطیت نقش مؤثّری داشت. زندگی این فقیه مشروطه‌خواه یزدی حاکی از زهد و پارسایی و تلاش در اصلاح امور مردم است. او به‌سبب حضور مؤثّر در نهضت مشروطیت و سپس مجلس قانون‌گذاری نقش مؤثّری در تدوین اولین قانون اساسی و قوانین نهادساز حقوقی نظیر قوانین عدلیه و بلدیه و ... داشت که با تأکید به نظارت شرعی علمای طراز اول بر روند قانون‌گذاری همراه بود. در این مقاله به استناد مدارک و اسناد تاریخی به روش تحلیلی و توصیفی، به تبیین زندگی سیاسی و اجتماعی شیخ حسین یزدی، به‌عنوان فقیهی قانون‌گذار پرداخته‌ایم که در نظام مشروطه بر اساس گفتمان فقه و اصول امامیه می‌کوشید ضمن صیانت از موازین شرع در زمینۀ قانون‌گذاری، سازه‌های نظام حقوقی نوین را نیز بر پایۀ سنّت حقوقی ایران استوار کند

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The life and times of Sheikh Mohammad Hossein Yazdi Nadoushani

نویسنده [English]

  • Aliakbar Jafarinadoushan
Associate Prof, Department of Law and Political Science, Yazd University, Yazd, Iran
چکیده [English]

Sheikh Mohammad Hossein Yazdi Nadoushani, born in a religious family in Nadoushan, Yazd, started his preliminary education in Isfahan province and then travelled to Samarra to understand Mirzai Shirari's experience and after receiving ijtihad, he settled in Najaf Rahal province to teach religious sciences. With the beginning of constitutionalism, he became one of the revolutionary and constitutionalist jurists, and then became a representative of the first periods of the National Assembly, and hence, based on his jurisprudence and political insight, he played an effective role in establishing the jurisprudence and law of the political system that emerged from the constitutionalism movement. The life of this constitutionalist Yazdi jurist shows asceticism and piety, wisdom and effort in reforming people's affairs. Due to his effective presence in the Constitution Movement and then the Legislative Assembly, he played an effective role in drafting the first constitution and legal institution-building laws such as the judiciary and municipality laws, etc. As a legal jurist, he passed the constitutional legislative system through the channel of jurisprudence and Imamiyya principles in order to protect the Islamic standards in the legislation, and to establish the structures of the new legal system on the basis of Iran's legal tradition.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Sheikh Hossein Yazdi
  • Nadoushani
  • constitutionalism
  • parliament
  • کتاب­ها

    • آبادیان، حسین (1388). مفاهیم قدیم و اندیشه جدید (درآمدی نظری بر مشروطۀ ایران)، تهران: کویر.
    • آبراهامیان، یرواند (1379). ایران بین دو انقلاب، (ترجمۀ احمد گل‌محمّدی و محمّدابراهیم فتّاحی)، تهران: نشر نی.
    • آفاری، ژانت (1377). انجمنهای نیمه‌سرّی زنان در نهضت مشروطیت (ترجمۀ جواد یوسفیان)، تهران: نشر بانو.
    • آقابزرگ تهرانی (1362). میرزای شیرازی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    • الهی صدرالدّین (1398). سیّد ضیا عامل کودتا، چاپ پنجم، تهران: نشر ثالث.
    • بهار، محمّدتقی (1392). تاریخ مختصر احزاب سیاسی، جلد دوم، چاپ هفتم، تهران: امیرکبیر.
    • بقایی، مظفّر (1382). خاطرات دکتر مظفّر بقایی ­کرمانی در گفت‌وگو با حبیب لاجوردی، تهران: نشر علم.
    • جعفری­ندوشن، علی‌اکبر و زارعی محمودآبادی، حسن (1386). تجدیدنظرهای چندگانه در قانون اساسی مشروطه، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
    • حسینی طهرانی، سیّد محمّدحسین (1388). مطلعالانوار، جلد اوّل، تهران: انتشارات مکتب وحی.
    • دوانی، علی (1382). خاطرات و مجاهدات حجت­الاسلام فلسفی، چاپ چهارم، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
    • شفیع نورمحمّدی، قاسم (1398). جاسوسی در حزب، چاپ چهارم، تهران: جهان کتاب.
    • صدّیق، عیسی (1338). یادگار عمر، جلد اول، تهران: چاپخانۀ سازمان سمعی و بصری هنرهای زیبای کشور.
    • صدر، محسن (1364). خاطرات صدرالاشراف، جلد اوّل، تهران: وحید.
    • فرزانه، حسین (1372). پروندۀ پنجاه‌وسه ‌نفر، تهران: مؤسّسۀ انتشارات نگاه.
    • فیرحی، داود (1394). فقه و سیاست در ایران معاصر (فقه سیاسی و فقه مشروطه)، چاپ پنجم، تهران: نشر نی.
    • کاظمینی، میرزامحمّد (1383). دانشنامۀ مشاهیر یزد، جلد اوّل، چاپ دوم، یزد: بنیاد فرهنگی و پژوهشی ریحانةالرّسول.
    • مدرّسی، سیّد جواد (1384). نجوم‌السّرد بذکر علمای یزد،یزد: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
    • ناظم‌الاسلام‌کرمانی محمّدبن‌‌علی (1398). تاریخ بیداری ایرانیان، به اهتمام علی‌اکبر سعیدی سیرجانی، چاپ هشتم، تهران: پیکان.

     

    ب) مقالات

    • ابوطالبی، مهدی (1387). «مشروطه‌خواهان مشروعه‌ساز همراهی و همدلی علمای مشروطه‌خواه نجف با شیخ فضل‌الله نوری»، مطالعات انقلاب اسلامی، سال 4، شمارۀ 12، 44ـ11.
    • ترکمان، محمّد (1369). «سیر تطوّر اصل دوم متمّم قانون اساسی در دورۀ دوم تقنینیه»، مجموعه مقالات تاریخ معاصر ایران، شمارۀ 2، مؤسّسۀ پژوهش و مطالعات فرهنگی.
    • جعفری­ندوشن، علی‌اکبر و آفرین توکلّی (1399). «بررسی مبانی حقوقی و تاریخی تطوّرات قانون اساسی مشروطه»، پژوهش‌های علوم تاریخی، سال 12، شمارۀ 3: 6ـ47.
    • جعفری­ندوشن، علی‌اکبر و حکمتی‌مقدّم، سیّدمحسن (1400). «بررسی سیر تصویب و اجرای اصل طراز در قانون اساسی مشروطه»، مطالعات حقوق عمومی، دورۀ 51، شمارۀ 4: 1351 ـ 1368.
    • حاجی­عبّاسی، سعید (1383). «وقف‌نامه مجلس شورای ملّی»، وقف میراث جاویدان، شمارۀ 47 و 48: 45ـ38.
    • یزدی، محمّدحسین (1328ق). «مقایسۀ ممالک یا تقلید بی‌موضوع»، روزنامۀ مجلس، سال 3، شمارۀ 110: 2ـ5.
    • یزدی، محمّدحسین (1329ق). «تفکیک قوّت سیاست از روحانیت»، روزنامۀ مجلس، سال 4، شمارۀ 102: 2ـ6.
    • کوهستانی‌نژاد، مسعود (1383). «مهاجرت علمااز عراق به ایران و بازگشت آنان به عراق 1303 ـ 1301شمسی»، فصلنامۀ مطالعات تاریخی، شمارۀ 4: 81ـ8.
    • کوهستانی‌نژاد، مسعود (1389). «شرحی بر رسالۀ تفسیر اصل دوم قانون اساسی از شیخ محمّدحسین یزدی»، پیام بهارستان، دورۀ 2، سال 3، ضمیمۀ شمارۀ 10، ویژه‌نامۀ تاریخ مجلس.
    • مصاحبه با حجةالاسلام‌والمسلمین دکتر سیّدمصطفی محقّق داماد (1383). حوزه، دورۀ 21، شمارۀ 125: 148ـ30.

     

    ج) روزنامه‌ها ‌و وبگاه‌ها

    • مشروح مذاکرات مجلس ملّی، دورۀ 3، جلسۀ 23، صورت مشروح مجلس روز پنجشنبه‏ 29 شهر جمادى‌الاولى، سنۀ 1333
    • روزنامۀ مجلس، سال 3، شمارۀ 134، 2 رجب 1328ق.
    • روزنامۀ مجلس، سال 3، شمارۀ 110 و 111، 26 و 28 ربیع‌الآخر 1328.
    • روزنامۀ مجلس، سال 4، شمارۀ 102، 22 جمادی‌الثّانی 1329.
    • روزنامۀ مجلس، سال 4، شمارۀ 85، جمادی‌الاوّل 1329
    • وبگاه فرهنگ ندوشن، «شیخ ­حسین ندوشنی»، 15/10/1395 ir