بازنمود منظر فرهنگی توران‌پشت در سندی معروف به طومار امام حسین (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشکاه میبد، ایران.

10.22034/fyazd.2023.333920.1068

چکیده

توران‌پشت یکی از مناطق یزد است که یادمان‌های تاریخی پرشماری را از عصرهای پیشین در خود به یادگار دارد. از میان این یادمان‌ها باید به حسینیه‌ای اشاره کرد که قدمت و پیشینۀ برپایی مراسم عزاداری در آن، به‌درستی، مشخّص نیست، امّا بر جای ماندن اسناد وقفی متعدّد که به این حسینیه مربوط می‌شوند، امکان پژوهش در مورد این بنا و رسوم عزاداری مردم توران‌پشت را ممکن می‌کند. شاخص‌ترین سند وقفی حسینیۀ توران‌پشت که در فهرست آثار ملّی منقول نیز به ثبت رسیده، کاغذی به ابعاد 23×113 سانتی‌متر است که نزد اهالی به «طومار امام حسین (ع)» شهرت دارد. بر این طومار که تاکنون بر اهل تحقیق ناشناخته مانده، وقف‌های متعدّدی از اوایل دوران قاجار تا سال‌های پایانی سدۀ چهاردهم قمری نوشته شده و از گذر آن اطّلاعات فراوانی در مورد حسینیۀ توران‌پشت، آیین‌های مذهبی، املاک و اراضی، چگونگی مدیریت آب مزارع، محلّه‌های قدیمی و نیز برخی آثار تاریخی توران‌پشت به دست می‌آید. اطّلاعات برآمده از طومار به‌قدری ارزشمند است که می‌توان بر اساس آن تا حدّ بسیاری منظر فرهنگی این دهکدۀ باستانی را بازشناسی کرد. نویسندۀ مقالۀ پیش رو به‌منظور تحقّق این مهم، ابتدا با توجّه به مباحث سندشناسی، این طومار را بازنویسی کرده و آنگاه برای ارائۀ منظر فرهنگی توران‌پشت، به تحلیل‌ داده‌ها مبادرت ورزیده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Representation of the cultural landscape of Turanpast in a document known as the Scroll of Imam Hossein

نویسنده [English]

  • meysam sadeghi turanposhti
Researcher of the Institute of Archeology of Tehran University
چکیده [English]

Turanposht is one of the villages of Yazd Province that has many historical monuments from previous historical periods. among these monuments, we should mention a husseiniyya where the date and background of mourning ceremonies in it are not known properly, but the survival of numerous endowment documents related to this husseiniyya makes it possible to research about this building and the mourning customs of the people of Turanposht. the most significant endowment document of Hosseinieh of Turanposht is a paper with dimensions of 113 × 23 which is known to the local people as "Imam Hussein Scroll". on this scroll, which is not yet known to researchers, several endowments have been written from the early Qajar period to the last years of the fourteenth lunar century, and through it a lot of information is known about the Hosseiniyah building, religious rituals, lands, and water management, old neighborhoods and some historical monuments. the information from the scroll is very valuable and can be used to identify the cultural landscape of this ancient village. in order to achieve this important point, the author of this article has first provided a text revised from this Scroll according to the issues of documentology, and then analyze the data to show the cultural landscape of Turanposht.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hosseinieh of Turanposht
  • Imam Hossein (AS) Scroll
  • Waqf
  • Mourning Mirrors
  • People's Culture
  • Cultural Landscape

مراجع

  • افشار، ایرج (1384). «ارتباط وقف و تاریخ»، میراث جاویدان، شمارۀ 50: 64 ـ 71.
  • ایمانی توران‌پشتی، مجتبی (1395). مستندِ محرّم توران‌پشت، تهیّه‌ کننده مجتبی ایمانی توران‌پشتی، تهران: جشنوارۀ مردمی فیلم و عکس چهل‌چراغ.
  • بلوک باشی، علی (1374). تعزیه‌خوانی در دورۀ فتحعلی‌شاه، دربارۀ تئاتر و تعزیه در ایران. به کوشش لاله تقیان. تهران: مرکز.
  • ــــــــــــــ (1387). «تکیه». در: دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، تهران: دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، 16/103ـ112.
  • حسینی یزدی، سیّد رکن‌الدّین (1341). وقف‌نامۀ جامع‌الخیرات. به کوشش محمّدتقی دانش‌پژوه و ایرج افشار. تهران: فرهنگ ایران‌زمین.
  • رشیدالدّین فضل‌الله همدانی (1356). وقف‌نامۀ ربع رشیدی. به کوشش مجتبی مینوی و ایرج افشار. تهران: انجمن آثار ملّی.
  • شبانکاره‌ای، محمّدبن‌علی‌بن‌محمد (١٣٦٣). مجمع‌الانساب. تصحیح میرهاشم محدّث. تهران: امیرکبیر.
  • شیخ‌الحکمایی، عماد‌الدّین (1388). اسناد معماری ایران (دفتر اوّل). تهران: مؤسّسۀ تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متین».
  • صادقی توران‌پشتی، میثم (1398). مدخل «توران‌پشت» در فرهنگ‌نامۀ یزد، به کوشش اکبر قلمسیاه، بی‌جا: انتشارات گیتا.
  • صادقی توران‌پشتی، میثم و میرحسینی، یحیی (1399). «قدمگاه امام رضا(ع) در توران‌پشت: اسناد و کتیبه‌های نویافته»، آیینۀ میراث، شمارۀ 66: 269 ـ 285.
  • عالم‌زاده، هادی (1374). «آخورسالار» در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
  • عدلی، محمّدرضا (1392). «حیدری و نعمتی» در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  • عشرتی، پرستو (1388). «منظر فرهنگی»، مجلّه منظر، شمارۀ 2: 24 ـ 27.
  • کاتب یزدی، احمدبن‌حسین (١٣٥٧). تاریخ جدید یزد. به کوشش ایرج افشار. تهران: امیرکبیر.
  • مرادعلیان، لیلا (1395). «نهاد وقف و کارکرد آن دورۀ سلطنت ناصرالدّین‌شاه»، آرشیو ملّی ایران، شمارۀ 7: 74 ـ 101.
  • مستوفی بافقی، محمّد مفیدبن‌محمود (١٣٤٢). جامع مفیدی. به کوشش ایرج افشار. تهران: اساطیر.
  • منفرد، افسانه، «تکیه»، در: دانشنامۀ جهان اسلام، نشر الکترونیکی، آخرین تاریخ مشاهده: 05/10/ 1399.
  • نطنزی، معین‌الدّین (١٣٨٣). منتخب‌التّواریخ. به اهتمام پروین استخری. تهران: اساطیر.

 

  • Ceccarelli, P and Rossler, M. (2003). Prelude Cultural Landscapes: the Challenge of Conservation. Paris: UNESCO World Heritage Centre.
  • Godard, André, (1938), athar é Iran annales service archéologique, paris: librairie orientaliste paul geuthner.
  • Hillenbrand, R. (1974). The Tomb Towers of Iran to 1550. Oxford: Oxford University.

UNESCO(25.12.2020) .https://whc.UNESCO.org/en/ culturallandscape

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار