از منزلت‌بخشی تا منزلت‌زدایی: مطالعه‌ای انتقادی از فرهنگ جذب در شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تخصّصی، دانشیار بخش تعاون و رفاه اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد. (نویسنده مسئول)

2 کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی، دانشگاه یزد

10.22034/fyazd.2021.303267.1058

چکیده

انسان‌ها در گروه‌های اجتماعی با یکدیگر تبادل می‌کنند و فرآیندهای پیچیده فرهنگی را خلق می‌کنند. این فرایندهای پیچیده، منجر به شکل‌گیری سیستم‌ها و سازمان‌های پیچیده اقتصادی و اجتماعی می­شود. مبادلات اجتماعی و اقتصادی سودمحور و مبادلات نابرابر در بستر فرهنگ توسعه می‌یابد. در این ‌میان سیستم‌های بازاریابی شبکه‌ای در ایران به ‌واسطه مبادلات نابرابری که با اعضای‌ خود دارند، سیستم فرهنگی ناعادلانه‌ای را خلق کرده‌اند. در همین مسیر، پژوهش حاضر سعی داشته است روابط و مبادلات فرهنگی نابرابر موجود، جهت جذب افراد در سیستم‌های بازاریابی شبکه‌ای را بررسی و مطالعه کند. روش مطالعه براساس مردم‌نگاری انتقادی پنج مرحله‌ای کارسپیکن طراحی شده است. پژوهشگران ابتدا با رویکردی اتیک، در طی مشارکت پنهانی یک‌ساله در شرکت­های بازاریابی شبکه­ای، مشاهدات اولیه را ثبت و ضبط نمودند و سپس با رویکردی امیک، مصاحبه‌هایی عمیق با افراد جدا شده از این سیستم‌ها انجام داده و داده‌های گفت‌وگو محور را در قالب تم‌های اصلی پژوهش استخراج نمودند. از جمله تم‌هایی اصلی می‌توان به فروکاست عددی اعتبار، جذب به واسطه اعتبارسازی، تکنیک‌های اعتباربخشی جذب خانواده، اعتباربخشی گروه‌های ثانویه، جذب به اعتبار سلبریتی‌ها، تکنیک‌های جذب همانندپندارانه، استراتژی‌های کنجکاوساز و غیره اشاره کرد. یافته‌ها به‌طور‌کلی نشان‌دهندۀ این واقعیت بود که افراد با اعتباربخشی‌های فراوان در این سیستم‌ها جذب می‌شدند؛ اما در ادامه با سودجویی و حداکثرسازی سیستمی سود از جانب شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای مواجه می‌شدند، و از سیستم خارج می‌شدند. در نهایت، با استفاده از رویکرد اتیک، یافته­های گفت­وگو محور مورد نقد و بررسی نظری قرار گرفتند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

From dignification to degrading: A critical ethnography of absorption culture in network marketing

نویسندگان [English]

  • Ali Ruhani 1
  • Soheyla Hajiheidari 2
1 Associate professor of sociology at Yazd University
2 Yazd University
چکیده [English]

People interact with each other in social groups and form complicated social processes. These processes cause the formation of complicated social-economic systems and organizations. The social and economic exchanges of profit-oriented and unequal exchanges in these systems develop while the systems of network marketing have unequal exchanges with their members> Thus, this paper tries to study the current social-economic relationships and exchanges along with absorption of individuals in network marketing. The methodology of study is based on the five-step Carspecken critical ethnography. The researchers recorded initial observation with etic approach along with one-year covert participation in network marketing companies and then conducted deep interviews of emic approach with members separately and extracted the main themes of study through dialog-driven data. The main themes included: Reduction of numeral credit, attraction with accreditation, accreditation techniques with absorption of family, accreditation of secondary groups, attraction with celebrities' credit, assimilation techniques and curiosity makers strategies. Findings show that people with high accreditation are absorbed in these systems but when they encounter profits and maximize the system of profit from network marketing companies, they leave them. Finally, the dialog-driven findings were analyzed through an etic approach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • network marketing
  • absorption process
  • critical ethnography
  • profit maximization
  • unequal exchange
  • ـ احمدی، حبیب؛ هاشمی، سمیه و روحانی، علی (1389). «بررسی رابطۀ وسایل ارتباطی نوین با هویت جنسیتی جوانان شهر شیراز»، فصلنامه زن و جامعه، 1 (4): 33-20.

    ـ اصغری، جمشید و فقیه، صدیقه‌ سادات (1387). بررسی علمی و حقوقی بازاریابی        شبکه­ای. تهران: مجد.

    ـ ایمان، محمدتقی (1387). «ارزیابی پارادایمی انسان به‌عنوان عنصر اساسی در طراحی پارادایم الهی»، فصلنامه حوزه و دانشگاه روش‌شناسی علوم انسانی، 14 (54): 46-25.

    ـ آینه، معصومه و محمودیان، یعقوب (1399). «بازاریابی شبکه‌ای و تأثیر آن در تحقق اقتصاد
    مقاومتی»، اقتصاد اسلامی، (وزارت علوم) ISC، شماره 79: 238-207.

    ـ پیران، پرویز (1383). «جهانی شدن: سیر تاریخی و ابعاد آن»، مجلس و پژوهش، سال 11، شماره 43، صص: 34-12

    ـ تاجیک، سوگل (1396). «بررسی تأثیر و نقش ارتباطات کلامی در موفقیت بازاریابان شبکه‌ای»، مطالعات مدیریت و کارآفرینی، 3 (1): 59-52.

    ـ توسلی، غلامعباس (1391). نظریه‌های جامعه‌شناسی. تهران: سمت.

    ـ جهانگیری، داوود (1392). «اعتمادسازی در سازمان»، مدیریت در اسلام، 8 (20 و 19): 122-95.

    ـ حشمتیان، امیر (1390). «ماهیت حقوقی قرارداد و انواع آن در معاملات بازاریابی شبکه‌ای»، ماهنامه کانون، شماره 124: 149-130.

    ـ خطیبی، مهدی (1398). «بررسی فقهی ـ اقتصادی کسب درآمد از طریق بازاریابی شبکه‌ای»، اقتصاد اسلامی، 19 (76): 240-213.

    ـ ذکایی، محمدسعید (1391). فراغت، مصرف و جامعه؛ گفتارهایی انتقادی. تهران: انتشارات تیسا.

    ـ رضایی، امیرحامد و الهی­راد، جبار (1386). «بازاریابی رابطه­ای: سبک نوین بازاریابی»، بررسی­های بازرگانی، شماره 25: 105-100.

    ـ روحانی، علی (1394). .

    ـ روحانی، علی؛ هاشمی، سمیه و انبارلو، مسعود (1397). «واکاوی رابطه استفاده از اینترنت با نظام ارزش‌های جوانان و نوجوانان (مورد مطالعه: شهر شیراز)»، توسعه اجتماعی، 12 (4): 220-187.

    ـ ریتزر، جورج (1389). نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، (ترجمه: محسن ثلاثی)، تهران: علمی.

    ـ سیدعبدالهی، سیدمهدی (1393). پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی تهران.

    ـ شفیعی، محمود (1384). «نظریه کنش ارتباطی (جهان زیست و سیستم) و نقد اجتماعی- سیاسی»، دو فصلنامه دانش سیاسی، شماره 2: 166-150.

    ـ عباسی، مریم (1389). پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام ­نور استان تهران.

    ـ عزیزی، شهریار؛ و خدادادحسینی، سیدحمید (1390). «مقایسه تطبیقی بازاریابی شبکه­ای و ساختارهای هرمی»، بررسیهای بازرگانی، شماره 49: 52-36.

    ـ عطار­زاده، سعید؛ جلیلیان، مهدی و ساریخانی، عادل (1392). «بازاریابی شبکه‌ای در فقه و حقوق کیفری ایران»، فصلنامه پژوهش­های فقه و حقوق اسلامی، 10 (34): 84-59.

    ـ کاتلر، فیلیپ؛ ستیاوان، ایواند و کاتاجایا، هرماوان (1390). عصر سوم بازاریابی از محصول‌محوری به مشتری‌محوری به انسان‌محوری، (ترجمه: مهرانی، هرمز و شهرابی، بهزاد). تهران: رسا.

    ـ گرگی، عباس (1394). رساله دکتری جامعه­شناسی. دانشگاه شیراز، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی.

    ـ ندرلو، بهنام و غلامیان، المیرا (1396). «توسعه الگوی بازاریابی شبکه­ای و راهکارهای پیشرفت آن در ایران: مطالعه موردی شرکت بازاریابی ایران زمین»، دو ماهنامه در مطالعات کاربردی در علوم مدیریت و توسعه، 2 (1): 38-23.

    ـ هاشمی بلمیری، سمیرا؛ آندرواژ، لیلا و گرمسیری، محسن (1395). «مهندسی بازاریابی: تأکید بر نقش ریاضیات در بازاریابی»، مطالعات مدیریت و کارآفرینی، 2 (1/1): 122-110.

    • Ann Hardcastle, M., Usher, K and Holmes, C (2006). "Carspeckens Five-Stage Critical Qualitative Research Method: an Application to Nursing.
    • Research". Qualitative Health Research. 16 (1): 151 -161
    • Bogdan G., Prof A & Axel )2013). Multi-Level Marketing as a business model، marketing of scientific and research organizations. Poland: University of Łódź.
    • Carspecken P.F (1996). CriticalEthnographyInEducational Research: A Theoretical And Practical Guide. New York: Routledge.
    • Grayson، K (2007). ''Friendship versus Business in Marketing Relationships'', Journal of Marketing, 71 (4): 121-139
    • Liu H (2018). ''The Behavioral Economics of Multilevel Marketing'', Hastings Business Law Journal,14 (1): 109-138.
    • Peterson Robert A & Albaum G (2007). ''On the Ethicality of Internal Consumption in Multilevel Marketing '', The Journal of Personal Selling and Sales Management Sales Force Ethics، Strategic Implications and Leadership Challenges, 27 (4): 317-332.
    • Stewart L & Usher K (2007). Carspeckens Critical Approach as a Way to Explore Nursing Leadership Issues, 17 (7): 994 – 999.
    • Richey J  &   Kang
    • '', Ecoforum journal, Issue 2 (22).