طبقه‌بندی ابعاد اجتماعی وقف جامع الخیرات شهر یزد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشکده علوم اجتماعی - بخش جامعه‌شناسی دانشگاه یزد

2 دانشجوی دکترای جامعه شناسی اقتصادی و توسعه دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد

10.22034/fyazd.2021.293022.1050

چکیده

یاریگری یکی از ویژگی‌های تاریخی جامعه ایران و وقف یکی از مهم‌ترین اشکال یاریگری ایرانیان می‌باشد. وقف نامه‌ی جامع الخیرات، یکی از بزرگ‌ترین موقوفه‌های تاریخی ایران در سال‌های پایانی قرن هشتم هجری است. ازآنجایی‌که بخش عمده‌ای از موقوفات این وقف نامه مربوط به استان یزد می‌باشد، هدف پژوهش حاضر دستیابی به ابعاد اجتماعی وقف بر اساس متن وقف نامه می‌باشد. پژوهش حاضر به روش کتابخانه‌ای انجام‌گرفته است و با روش تحلیل محتوا داده‌ها مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته‌اند. ناظر به هدف پژوهش، ابعاد وقف جامع الخیرات عبارت‌اند از: دینی-مذهبی، تعلیم و تربیت، یاریگرانه، کارگزاری موقوفات و سلامت می‌باشد. از منظر تحقیق حاضر، "جاری بودن " وقف که یکی از ارکان وقف نامه می‌باشد، احتمالاً در شرایط امروز به آن معنایی که واقف منظور کرده است، تحقق‌نیافته باشد. این موضوع بیش از همه در مواجهه جامعه سنتی ایرانی با جامعه مدرن که در آن "پول" و نه "تیول" مبنای مبادلات و توسعه‌ی اقتصادی است،  محدودیت‌های عدم خریدوفروش و ترهین در این موقوفات و بسیاری از موقوفات دیگر جامعه ایران، مهم‌ترین چالش "وقف" با جامعه‌ای است که بازار مدرن تعیین‌کننده روابط و بنیادهای اقتصادی آن است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Classification of social dimensions Endowment Jame-o-elkheirat of Yazd city

نویسندگان [English]

  • Ahmad Kalateh sadati 1
  • zahra falakodin 2
1 Yazd University - Yazd - Iran
2 PhD student in Economic Sociology and Development, Faculty of Social Sciences, Yazd University
چکیده [English]

Humanit arianism is one of the historical features of Iranian society and endowment is one of the most important forms of helping Iranians. The Jame-o-elkheirat endowment letter is one of the largest historical endowments in Iran in the last years of the eighth century AH. Since most of the endowments of this endowment letter are related to Yazd province. The purpose of this study is to achieve the social dimensions of the endowment based on the text of the endowment letter. The present research has been done by library method and data have been analyzed by content analysis method. According to the purpose of the research, the dimensions of the comprehensive charity endowment are: religious, educational, helping and self-sacrifice, establishing endowments, and ensuring health. From the point of view of the present study, the "current" of the endowment, which is one of the pillars of the endowment letter, may not have been realized in today's context in the sense that the endowment intended. This issue has been mostly in the face of traditional Iranian society with modern society in which "money" and not "thiol" is the basis of exchange and economic development. Limitations of not buying and selling in these endowments and many other endowments of Iranian society is the most important challenge of "endowment" with a society whose modern market determines its relations and economic foundations. And the final point of the  for the health of the people is in this  letter,

کلیدواژه‌ها [English]

  • endowment
  • history of Iran
  • Jame-o-elkheirat
  • health endowment
  • Seyed Rokn al-Din
  • Yazd
الفضلی، داهی (1378). «ساختار تاریخی نظام وقف ازلحاظ اجتماعی، اقتصادی و تشکیلاتی، همایش دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران در زمینه وقف»، میراث جاویدان، شماره 3، 16-23.
امام‌جمعه زاده، سید جواد (1379). «نقش وقف در بهبود اوضاع اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی»، میراث جاویدان، شماره 2، 70-77.
آهلر، الیزابت (1379). «موقوفات فرانکه در شهر هالد (نمونه‌ای زنده از سنتی کهن)، ترجمه فرانک بحرالعلومی»، میراث جاویدان، شماره 46، 38-55.
ادیبی، مهدی (1379). «اثرات اجتماعی سنت وقف»، مجله علوم انسانی دانشگاه سیستان و بلوچستان، ویژه‌نامه جغرافیا و علوم سیاسی، شماره 2، 85-112.
امام وردی، محمدحسن (1399). «بازشناسی موقوفات عام از موقوفات خاص»، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره 1، 65-83.
بمانیان، محمدرضا؛ بقایی، پرهام؛ امیرخانی، آرین (1387). «رهیافتی بر نقش موقوفات در ساماندهی فضاهای شهری (با نگاه ویژه بر موقوفات شهر اصفهان)»، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 21، 59-71.
تاجانی، بهرام (1385). قانون مدنی، قم: نشر لاهیچی.
چراغی (1391). «وقف قنات(مطالعه موردی: قنات‌های موقوفه سید رکن‌الدین در یزد»، فصلنامه علمی-پژوهشی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا، شماره 14، پیاپی 101، 51-68.
حسینی اشکوری، سیدصادق (1388). «مصارف موقوفات اسلامی، متنوع و کارآمد با بررسی اسناد موقوفات استان اصفهان از عصر صفوی تاکنون»، فصلنامه پیام بهارستان، شماره 3، 416-430.
دانش یزدی، فاطمه (1387). «وقف در فرهنگ مردم یزد به استناد کتیبه‌های سنگی»، فرهنگ مردم ایران، شماره 14، 87-101.
رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ پور طاهری، مهدی؛ صادق لو، طاهره؛ سجاسی قیداری، حمدالله (1389). «تحلیل عوامل مؤثر در مدیریت مشارکتی سیل در مناطق روستایی (مطالعه موردی: روستاهای سیل‌زده حوضه‌ی گرگانرود استان گلستان)»، فصلنامه پژوهش‌های روستایی، شماره 2، 1-26.
سید حسینی، سید محمد؛ ابراهیمی سالار، تقی؛ مظلوم خراسانی، آزاده (1392). «بهبود روش‌های مدیریت در سازمان اوقاف و اثر آن برافزایش بهره‌وری در حوزه وقف»، فصلنامه مدیریت اسلامی، شماره 1، 105-125.
صفایی پور، مسعود؛ سیاحی، زهرا؛ زرگر شوشتری، محمدامین؛ داری پور، نادیا (1393). «بررسی تأثیر وقف بر توسعه اقتصادی شهر اهواز، مطالعه موردی: منطقه یک»، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، شماره 1، 104-89.
صداقتی، کیوان؛ جلالی، محمد (1395). «نظارت حکومت بر موقوفات: تأملی بر چالش‌های اخذ حق النظاره از موقوفات توسط سازمان اوقاف»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، شماره 53، 199-216.
صمدی، لاله؛ فدایی، غلامرضا (1394). «تحلیل استنادی به‌مثابه روش تحقیق»، پژوهش‌نامه علم‌سنجی، دو فصلنامه دانشگاه شاهد، شماره 2، (پیاپی 2)، 51-70.
 ضیغمی، رضا؛ باقری نسامی، معصومه؛ حق‌دوست اسکویی، سیده فاطمه؛ یادآور نیک‌روش، منصور (1387). «تحلیل محتوا»، نشریه پرستاری ایران، شماره 53، 52-41.
عمید، حسن (1381). فرهنگ عمید، تهران، نشر امیرکبیر.
عموعبدالهی، فاطمه؛ حاجی ابراهیم، رضا (1394). «وقف؛ بدیل سیاست اجتماعی پست‌مدرن»، فصلنامه علمی پژوهشی اسلام و مطالعات اجتماعی، شماره سوم، 27-52.
غلام‌زاده، خلیل؛ شارع پور، محمد (1388). «رابطه عضویت در انجمن‌های داوطلبانه با میزان اعتماد اجتماعی در میان دانشجویان دانشگاه مازندران »، فصلنامه علمی-پژوهشی رفاه اجتماعی، شماره 38، 221-243.
غیور باغبانی، سید مرتضی؛ رجوعی، مرتضی؛ پورنگ، علی؛ مرادی، محسن (1398). «شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه فرهنگ وقف با رویکرد تحلیل مضمون در آستانه قدس رضوی»، نشریه علمی مدیریت اسلامی، شماره 2، 149-170.
عاملی، سید سعید رضا؛ حجاری، منصوره (1397). «مطالعه انگاره‌های ذهنی تشکل‌های دانشجویی دانشگاه تهران: انگاره‌های شخصی انجمن اسلامی و خویشتن بسیج دانشجویی»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، شماره 3، پیاپی 43، -103-130.
محقق حلی، جعفربن حسن بن یحیی (1409)، شرایع الاسلام (ترجمه ابوالقاسم بن احمد یزدی)، چاپ ششم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مسعودی، عبداللطیف (1379). «ارزیابی شیوهای سنتی و نوین اداره موقوفات»، میراث جاویدان، شماره 2، 167-174.
موسوی ویانه، فاطمه (1388). «الزامات برنامه‌های توسعه در آینده مدیریت موقوفات»، مجله وقف میراث جاویدان، شماره 66، 22-34.
میرحسینی، محمدحسن (1384). «نکته‌یابی از وقف نامه جامع الخیرات»، فصلنامه فرهنگ ویژه تاریخ، شماره 56، 163-184.
مرکزی امیدوار، احسان (1394). بررسی عوامل مؤثر بر تمایل رفتاری مردم مشهد نسبت به سنت وقف. پایان‌نامه دانشگاه بین‌المللی اما رضا (ع)، مشهد.