کشمکش شاه شجاع و شاه محمود مظفّری برای سلطه بر ابرکوه (776ـ766ق/ 75-1365)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار تاریخ اسلام دانشگاه یزد

چکیده

در زمان سلطنت شاه شجاع مظفّری، برادرش شاه محمود حاکم اصفهان بود. شاه محمود حکومت اصفهان را برای خود اندک می‌دانست و در پی کسب استقلال نیز بود. وی بر آن بود تا با سلطه بر ابرکوه، در اصفهان حکومتی مستقل تشکیل دهد. از دیگر سوی، شاه شجاع، دچار مشکل اعمال اقتدار در قلمرو بود. وی نیز برای چاره کردن مشکل خود، سلطه بر ابرکوه را بایسته می‌دانست. دو برادر حدود یک و نیم دهه برای سلطه بر ابرکوه درگیر جنگ و کشمکش با یکدیگر بودند.
برای پی بردن به نقش و اهمّیت ابرکوه برای دو دولتمرد مظفّری در راستای دستیابی به اهدافشان، افزون بر مقایسۀ مختصر اوضاع اصفهان و فارس در هنگامۀ حملۀ مغول و پس از آن، موقعیت اقتصادی ابرکوه، جایگاه سوق الجیشی و ظرفیت نیروی رزمی آن، نیز جغرافیای سیاسی و انسانی مرکز و جنوب ایران در آن دوران بایستۀ بررسی است. کشمکش میان دو برادر برای دستیابی به درآمدهای کلان ابرکوه بوده، البتّه موقعیت سوق‌الجیشی و ظرفیت انسانی آن نیز لحاظ می‌شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The struggle of Shah Shoja and Shah Mahmoud Mozaffari for dominating Abarkooh (776-766 AH / 1365-75 AD

نویسنده [English]

  • Mohammad Reza Rahmati
Associate Professor of Islamic History, Yazd University
چکیده [English]

During the reign of Shah Shoja Mozaffari, his brother Shah Mahmud was the ruler of Isfahan. Shah Mahmud considered the government of Isfahan to be small and sought independence. He wanted to establish an independent government in Isfahan by dominating Abarkooh. The brave king, on the other hand, had trouble exercising power in the realm. He also considered domination of Abarkooh to solve his problem. The two brothers have been fighting for about a decade and a half to dominate Abarkooh.
To understand the role and importance of Abarkooh for the two Mozaffari statesmen in order to achieve their goals, in addition to a brief comparison of the situation in Isfahan and Fars during the Mongol invasion and after, Abarkooh's economic position, strategic position and combat force capacity, also geography The political and humanitarian situation in central and southern Iran at that time must be examined. The struggle between the two brothers was to achieve the great income of Abarkooh, of course, its strategic position and human capacity were also taken into account

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shah Shoja '
  • Shah Mahmud
  • economic position
  • strategic position
  • combat force
  • Abarkooh
ـ آیتی، عبدالمحمّد، مصحّح (1349)، تحریر تاریخ وصاف، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ـ ابن بطوطه (1337)، سفرنامۀ ابن بطوطه، ترجمه محمّدعلی موحّد، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ـ افشار، ایرج (1354)، یادگارهای یزد، ج2، تهران.
ـ بیانی، شیرین (1382)، تاریخ آل جلایر، تهران: دانشگاه تهران.
ـ پتروشفسکی، ایلیاپاولویچ (1344)، کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران عهد مغول، ترجمه کریم کشاورز، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
ـ جعفری، جعفر بن محمّد (1338)، تاریخ یزد، تصحیح ایرج افشار، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ـ حافظ ابرو (1317)، ذیل جامع التواریخ رشیدی، تصحیح خان بابا بیانی، تهران: علمی.
ـ ـــــــــــ (1378)، جغرافیای حافظ ابرو، تصحیح صادق سجادی، تهران: میراث مکتوب.
ـ ـــــــــــ (1372)، زبدۀ التواریخ، به کوشش: سیّدکمال حاج سیّدجوادی، تهران: نشر نی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـ ـــــــــــ (بی­تا)، مجموعۀ تاریخ و جغرافیا، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملک، تهران: شماره 4143.
ـ خوافی، فصیح­الدّین احمد (1339)، مجمل فصیحی، تصحیح محمود فرّخ، مشهد: باستان.
ـ خواند میر (1317)، دستورالوزراء، به کوشش: سعید نفیسی، تهران: اقبال.
ـ ـــــــــــــ (1333)، حبیب السّیر، تهران: کتابفروشی خیّام (3جلد).
ـ دهخدا، علی­اکبر (1383)، لغت­نامۀ دهخدا، تهران: دانشگاه تهران، 14جلد.
ـ رشیدالدّین فضل­الله (1954)، مکاتبات رشیدی، تصحیح محمّد شفیعی، لاهور: انتشارات پنجاب.
ـ زرکوب، معین­الدّین ابوالعبّاس احمد بن ابی­الخیر شیرازی (1350)، شیرازنامه، تصحیح اسماعیل واعظ جوادی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، شماره 123.
ـ ستوده، حسنعلی (1346)، تاریخ آل مظفّر، تهران: دانشگاه تهران.
ـ سمرقندی، عبدالرّزاق (1353)، مطلع السّعدین و مجمع البحرین، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: کتابخانۀ طهوری.
ـ شرف­الدّین علی یزدی (1336)، ظفرنامه، به اهتمام محمّد عبّاسی، تهران: امیرکبیر.
ـ شیرازی، معین­الدّین جنید بن محمّد باغ­نوی (1328)، شدالازار فی حط الاوزار عن زوارالمزار، تصحیح محمّد قزوینی و عبّاس اقبال، تهران: مجلس.
ـ طهرانی، ابوبکر (4ـ1962)، دیار بکریه، تصحیح ن لوگال و فاروق سومر، آنکارا، انجمن تاریخ ترک.
ـ غنی، قاسم (1386)، بحث در آثار و افکار و احوال حافظ، تهران: هرمس.
ـ فسایی، حسن حسینی (1362)، تاریخ فارسنامۀ ناصری، تهران: سنایی.
ـ کاتب، احمد بن حسین بن علی (1345)، تاریخ جدید یزد، به کوشش: ایرج افشار، تهران: ابن سینا.
ـ کتبی، محمود (1364)، تاریخ آل مظفّر، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
ـ لمبتون، آن کاترین(1377)، مالک و زارع در ایران، ترجمه منوچهر امیری، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
ـ لیمبرت، جان (1386)، شیراز در روزگار حافظ، ترجمه: همایون صنعتی­زاده، چاپ نخست، شیراز: دانشنامۀ فارس، پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی شیراز.
ـ مانز، بئاتریس فوربر (1390)، قدرت، سیاست و مذهب در ایران عهد تیموری، ترجمه جواد عبّاسی، مشهد: دانشگاه فردوسی.
ـ مستوفی­بافقی، محمّدمفید (1340)، جامع مفیدی، به کوشش: ایرج افشار، ج3، تهران: کتابفروشی اسلامی.
ـ ـــــــــــــــ (1342)، جامع مفیدی، به کوشش: ایرج افشار، ج1، تهران: کتابفروشی اسلامی.
ـ مستوفی­قزوینی، حمدالله (ج 1ـ1915، ج2ـ 1919م)، نزهۀ القلوب، تصحیح و ترجمه: گی لسترنج، لایدن و لندن.
ـ ـــــــــــــــ (1337)، نزهۀ القلوب، به اهتمام محمّد دبیرسیاقی، تهران: کتابفروشی طهوری.
ـ معین­الدّین بن جلال­الدّین محمّد (معلّم یزدی)، (1336)، مواهب الهی در تاریخ آل مظفّر، تصحیح سعید نفیسی، تهران: اقبال.
ـ موسوی بجنوردی، کاظم (1394)، تاریخ جامع ایران، ج10، تهران: مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.
ـ میرخواند، محمّد بن خاوندشاه (39ـ1338)، روضۀ الصفا، تصحیح: عبّاس پرویز، 10ج، تهران: کتابفروشی خیّام.
ـ نبئی، ابوالفضل (1384)، اوضاع سیاسی  و اجتماعی ایران در قرن هشتم هجری، چاپ دوم، مشهد: دانشگاه فردوسی.
ـ نطنزی، معین­­الدّین (1336)، منتخب التواریخ، به تصحیح ژان اوبن، تهران: کتابفروشی خیّام.
ـ وزیری کرمانی، احمدعلی (1340)، تاریخ کرمان (سالاریه)، تصحیح و تحشیه: محمّدابراهیم باستانی­پاریزی، تهران: ابن سینا.
ـ یزدی، تاج­الدّین حسن بن شهاب (1987)، جامع التواریخ حسنی، تصحیح حسین مدرّسی­
طباطبایی و ایرج افشار، کراچی: مؤسّسۀ تحقیقات علوم آسیای میانه و غربی، دانشگاه کراچی.
 
-  Album, S. (1974), Power and legitimacy. The coinage of Mubarizaldin Muhammad ibn AlMuzaffar at yazd and kirman, lemonade Iranian L'Islam, II,PP. 157-171.
-  Allen, W.E.D. (1963), Problems of Turkish power in the Sixteenth century, London.
-  Ashtor, E. (1976), A Social and Economic History of the Middle East in the Middle Ages, Berkeley, los Angeles, London.
-  Aubin, J. (1965), Un Soyurghal Qara Qoyunlu concernant le buluk de Bawanat – Herat – Marwast (Archives persanes commentees, 3), in Documents from Islamic Chanseies, 1st series, ed. S.M. Stern, oxford, PP. 159-170.
- Marcopolo (1958), The Travels, trans. R. latham, London.
-  Miller, Isabel (1990), The Social and Economic History of yazd (c. AH 736-906/AD 1335-1500), Thesis Submitted for the degree of Doctor of Philosophy, University of London.