پژوهشی در باره کاروانسرای قلعه خرگوشی (ندوشن)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار بازنشسته گروه جغرافیای دانشگاه یزد

چکیده

در تاریخ فرهنگی بسیاری از جوامع و تمدن‌های گذشته، کاروانسراها نقش تعیین‌کننده‌ای را در حیات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و دفاعی- امنیتی عهده‌دار بوده‌اند. به‌طوری‌که، کاروانسراها، نه تنها به‌عنوان استراحتگاه و مأمنی برای مسافران، بازرگانان و کاروان‌ها بودند، بلکه نقش مهمی در اقتصاد و تجارت و توزیع تولیدات و درآمدها در مناطق گوناگون داشتند. همچنین، به‌عنوان اقامتگاه‌ها و همچنین   محلی برای تعاملات فرهنگی و تبادل اندیشه‌ها و آداب و رسوم بین  مردم بودند. به‌علاوه، مکان‌هایی  برای انتشار و تبادل اخبار سیاسی و اقتصادی بین مناطق مختلف یک کشوربه شمار می‌رفتند.
نوشتار حاضر، به بررسی سوابق موجود پیرامون یک میراث فرهنگی به جا مانده از عهد صفویه، یعنی کاروانسرای قلعه خرگوشی ندوشن پرداخته است. برای این منظور، با مطالعه اسنادی، و با بکارگیری رویکرد توصیفی- تحلیلی، پرسش‌های پژوهشی در سه محور بررسی ‌گردید: تاریخچه و اسناد تاریخی کاروانسرا، بررسی چگونگی و دلایل تخریب بنای قلعه، انتساب مکانی بنای قلعه. پیام اصلی این نوشتار، بر لزوم توجه به مرمت و احیای این اثر از طریق دادن کاربری نو به آن تأکید دارد تا بتواند میراث گرانبهایی را از تاریخ گذشته ما، بهتر و مؤثرتر به نسل کنونی و آینده بازشناساند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

research on Rabbit Castle (Nodoushan)

نویسنده [English]

  • Daryoush Mehrshahi
Retired University Lecturer
چکیده [English]

In the cultural history of several past civilizations, caravanserais have played a decisive role in economic, social, cultural, political and defense-security history. Thus, caravanserais not only served as a resting place and refuge for travelers, merchants and caravans, but also played an important role in the economy and trade and the distribution of products and incomes in various regions. They also served as temporary residences for people from different lands and ethnicities, and thus a place for cultural interactions and the exchange of ideas and customs between them. In addition, they were places for disseminating and exchanging political and economic news between different regions of a country.
The present article examines the existing records of a cultural heritage left over from the Safavid era, namely the Caravanserai of Nodoshan Rabbit Castle. For this purpose, by studying documents, and using a descriptive-analytical approach, research questions are examined in three areas: history and historical documents of the caravanserai, how and why the castle building was destroyed, and the spatial assignment of the castle building. The main message of this article emphasizes the need to pay attention to the restoration and revival of this work by giving it a new use so that it can better and more effectively recognize the precious heritage of our past history to the present and future generation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Karvansarai
  • Castle
  • Khargooshi
  • Nodoushan
  • Historical Records
-  اسکندربیگ، ترکمان [معروف به منشی] (1335)، تاریخ عالم آرای عباسی، (تصحیح و تنظیم: ایرج افشار)، تهران: کتاب گیسوم.
-  ---------------- [معروف به منشی] (1382)، تاریخ عالم آرای عباسی، (تصحیح و تنظیم: ایرج افشار)، تهران: امیرکبیر.
-  افشار، ایرج (1348). یادگارهای یزد، جلد اول، تهران: انجمن آثار ملی ایران.
-  بردستانی، رضا (1397)، اینجا واقعیتی تاریخی در حال فروپاشی است. روزنامة آفتاب یزد- بیستم خرداد 1397.
- جعفری ندوشن، محمد (1394)، قلعه خرگوشی یادگار تاریخی ندوشن. هیجدهم بهمن 1394، وبگاه فرهنگ ندوشن، دسترسی آنلاین: http://nodoushan.com/1394/11/قلعه-خرگوشی-یادگار-تاریخی-ندوشن.
-  دانش­یزدی، فاطمه (1391)، معرفی رباط خرگوشی در یزد، فصلنامه فرهنگ یزد، سال سیزدهم، شماره 42ـ43: 70ـ71.
-  رستگار، بامداد (1399)، کاروانسرای قلعه خرگوشی عقدا، زیر سایه ویرانی. خبرنامه آنلاین امرداد، نهم اردیبهشت 1399.
- سنایی اردکانی، محسن، کاروانسرای قلعه خرگوشی، سایت ورزنه، دسترسی آنلاین:
https://www.varzaneh.org/کاروانسرای-قلعه-خرگوشی/
-  علایی مهابادی، سلیمان ؛ فؤادزی، محمد (1385)، نقشه زمین‌شناسی یک صدهزار (برگه عقدا)، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
- عمیدی، سیّدمهدی؛ نبوی، محمّدحسین و ملاّعلی، احسان (1399)، نقشه زمین‌شناسی ایران، (برگه 6554: سرو بالا) سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
- فروتن، محمّد؛ نظری، حمید؛ برتراند، میر؛ سبریر، میشل؛ فتاحی، مرتضی؛ کریستل، لو.دورتز؛ قرشی، منوچهر؛ حسامی، خالد؛ قاسمی، محمّدرضا و طالبیان، مرتضی (1390)، آهنگ لغزش راست بر گسل دهشیر در بازه زمانی پلیستوسن پایانی - هولوسن. نشریه علوم زمین، زمستان 1390، شماره 82: 195- 206. بی‌نا، (1398).
- قلعه خرگوشی ندوشن پدیده‌ای زیبا در قلب کویر، خبرنگاری ایرنا آنلاین، یزد، دوازدهم فروردین 1398؛ به آدرس: قلعه-خرگوشی-ندوشن-پدیده- ای-زیبا-در-قلب-کویرhttps://www.irna.ir/news/
- الکتابی، محمّد سلطان (1390)، سایت گالری عکاسی M.Sol، تاریخ 29 دی ماه 1390، دسترسی آنلاین: http://msol.ir/pages/view/pageid/43/lang/fa
-  محمّدی­مقدم، سمانه؛ مساعدی، ابوالفضل؛ جنگجو، محمّد و مصداقی، منصور (1392)، مدل­سازی روابط بارندگی و خشکسالی با تولید مراتع ندوشن یزد. دومین کنفرانس بین المللی مدل­سازی گیاه، آب، خاک و هوا. کرمان، هیجدهم و نوزدهم اردیبهشت 1392.
 
-  M. Fattahi, H. Nazari, M.D. Bateman, B. Meyer, M. Se´brier, M. Talebian, K. Le Dortz, M. Foroutan, F. Ahmadi Givi and M. Ghorashi (2010): Refining the OSL age of the last earthquake on the Dehshir Fault, Central Iran. Quaternary Geochronology, 5: 286-292.
-