درنگی بر نگرش و نگارش محمدمفید مستوفی بافقی در جامع مفیدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری ایران شناسی ،بنیاد ایرانشناسی ،دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

بازتاب اعتقادات دینی و باورهای اجتماعی و فرهنگی مورّخان در بازنمود وقایع تاریخی دخالت دارد. اینکه مورّخ هنگام تبیین، تعلیل و تحلیل در اثر خویش تحت تأثیر کدام باور، اعتقاد، ارزش و دانش قرار داشته است، یکی از موضوعات حوزۀ تاریخ‌نگری است.
تاریخ‌نگاری را نیز به معنای ثبت‌وضبط و شرح وجوه زندگی انسان‌ها در بستر زمان شامل موارد متعددی همچون شرح باورها، اعتقادات، تفکّرات، اطّلاعات، نحوۀ زندگی، اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، جغرافیایی و فرهنگی دانسته‌اند.
در این مقاله کتاب جامع مفیدی، نوشتۀ محمدمفید مستوفی بافقی، نویسندۀ قرن یازدهم هجری قمری از منظر تاریخ فکری و فرهنگی بررسی می‌شود. سنجیدن این اثر با شاخصه‌هایی چون صورت‌بندی معرفت دینی، معرفت اعتباری و نظریۀ اجتماعی ایرانیان در خصوص جامعه از اهداف این مقاله است. در ادامه نیز جامع مفیدی را در مقایسه با مهم‌ترین شاخصه‌های تاریخ‌نگاری عصر اسلامی همچون رسالت، هدف و فایدۀ تاریخ؛ شناخت و بررسی منابع؛ ارزیابی روش‌های گردآوری و نقل مواد تاریخی بررسی می‌کنیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Mohammad Mofid Mostofi Bafghi; his attitude and writing in a useful comprehensive

نویسنده [English]

  • payam shams-al-dini
Iranology Foundation
چکیده [English]

The reflection of the religious, social and cultural beliefs of historians is involved in the representation of historical events. One of the issues in the field of historiography is that the historian has been influenced by which belief, value and knowledge when explaining, analyzing and analyzing his work.
Historiography is also considered to mean recording and describing aspects of human life in the context of time, including various items such as descriptions of beliefs, convictions, thoughts, information, and way of life, political, social, economic, geographical and cultural conditions.
In this article, a comprehensive history written by Mohammad Mofid Mostofi Bafghi, author of the 11th century AH, is examined from the perspective of intellectual and cultural history. Measuring this work with characteristics such as the formulation of religious knowledge, credit knowledge and social theory of Iranians about society is one of the objectives of this article. In the following, a useful comprehensive in comparison with the most important characteristics of the historiography of the Islamic era, such as the mission, purpose and benefit of history; Recognition and review of resources; we evaluate the methods of collecting and transporting historical materials.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mostofi Bafghi
  • Mohammad Mofid
  • Djame-e Mofidi
  • Historiography
 
ـ آژند، یعقوب (1370)، تاریخ­نگاری در ایران. تهران: گستره.
ـ --------- (1380)، سیری در تاریخ‌نگاری محلّی، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا (44-45): 51ـ48.
ـ ابوئی مهریزی، محمّدرضا (1391)، تاریخ فرهنگی یزد، در روزگار شاه عباس ثانی و شاه سلیمان صفوی. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشاریزدی.
ـ --------- (1386)، جامع مفیدی، جامع تاریخ و فرهنگ یزد در عصر صفوی، آیینه میراث (39): 294ـ276.
ـ افشار، ایرج (1384)، [مدخل] جامع مفیدی، در دانشنامه جهان اسلام، تهران: بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج9، 364-362.
ـ ترکمنی‌آذر، پروین (1392)، تاریخ‌نگاری در ایران، از آغاز دورۀ اسلامی تا حملۀ مغول. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ـ ---------  (1395)،  درآمدی بر تاریخ‌نگری در ایران، از دورۀ اسلامی تا حملۀ مغول. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ـ جعفری یزدی، جعفر بن محمد (۱۳۴۳)، تاریخ یزد. به کوشش ایرج افشار. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ـ ستوده، منوچهر (1341). جامع مفیدی، (به کوشش ایرج افشار). راهنمای کتاب 5(2): 168-165.
ـ سجّادی، سیّدصادق، و هادی عالم‌زاده (1375)، تاریخ‌نگاری در اسلام. تهران: سمت.
ـ شمس‌الدّینی، پیام (1393)، [مدخل] محمود کُتُبی، در دانشنامۀ زبان و ادب فارسی، ج پنجم (فردوسی ثانی - مسرور طالقانی)، توسّط اسماعیل سعادت، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 772ـ770.
ـ ---------- (1395)، [مدخل] معین‌الدّین یزدی، در دانشنامۀ زبان و ادب فارسی، ج ششم (مسعود، محمّد و یونس)، توسّط اسماعیل سعادت، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. 103-101.
ـ کاتب یزدی، احمد بن حسین. (۱۳۵۷). تاریخ جدید یزد، به کوشش: ایرج افشار، تهران: انتشارات امیرکبیر.
ـ کتبی، محمود. (1335). تاریخ آل مظفر. به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
ـ محبوبی اردکانی، حسین (۱۳۴۳)، (درباره) جامع مفیدی، راهنمای کتاب 7 (1).
ـ مستوفی بافقی، محمّدمفید بن محمود (۱۳۴۲)، جامع مفیدی. به کوشش: ایرج افشار، ج1، تهران.
ـ------------ (۱۳۴۰)، جامع مفیدی. به کوشش: ایرج افشار، ج3، تهران: اساطیر.
ـ ----------- (۱۳۴۲)، جزئی از جلد دوم جامع مفیدی، به کوشش: ایرج افشار، فرهنگ ایران‌زمین 11: 193- 228.
ـ ----------- (1390)، مختصر مفید، (جغرافیای ایران‌زمین در عصر صفوی)، به کوشش: ایرج افشار و محمّدرضا ابوئی مهریزی. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشاریزدی.
 
- Quinn، Sholeh. (2012(. HISTORIOGRAPHY vi. SAFAVID PERIOD. Vol. XII، in Encyclopedia Iranica، 363-367.
- Rieu، Charles. (1966(. Catalogue of the Persian manuscripts in the British Museum. London.