شیخ شهاب الدین تورانپشتی و کتاب المعتمد فی المعتقد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه میبد

چکیده

شیخ شهاب الدین توران‌پشتی یکی از عالمان کمتر شناخته شده‌ی قرن هفتم هجری و معاصر با سعدی است که در رشته‌های گوناگون علوم اسلامی به فارسی و عربی آثاری از او بر جای مانده است. زادگاه وی توران‌پشت، از جمله آبادی‌های کهن و معتبر یزد به شمار می‌رود. در میان آثار توران‌پشتی کتابی به نام «المعتمد فی المعتقد» وجود دارد که به نثر شیوای فارسی نوشته شده و از لحاظ ویژگی‌های ادبی و مسائل کلامی درخور توجه است. این مقاله که به شیوه توصیفی‌ـ تحلیلی تدوین یافته، به اختصار به شرح حال توران‌پشتی می‌پردازد و در مورد انگیزه‌ او از تألیف این کتاب و ساختار و محتوای آن توضیح می‌دهد. همچنین در این نوشتار به منظور نشان دادن سبک نگارش شیخ بخش‌هایی از المعتمد که نکته‌ی کلامی شایان توجهی در برداشته آورده شده و به شرح و تحلیل آن‌ها پرداخته‌ایم. «توقیفی پنداشتن اسماء الهی»، «تأویل را خلاف ظاهر دانستن» و «اعتقاد به قدیم بودن کلام خداوند» برخی از آراء کلامی تورانپشتی است و «صوفی مشرب بودن» او به وضوح از لابه لای آثارش برداشت می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sheikh Shihâb al-Din Turân –Poshti and the book of al-Mu'tamad fī'l-mu'taqad

نویسندگان [English]

  • meysam sadeghi turanposhti 1
  • alimohammad mirjalili 2
1 PhD student in Quranic and Hadith Sciences, Faculty of Theology, Meybod University
2 Department of Quranic and Hadith Sciences, Meybod University
چکیده [English]

Sheikh Shihâb al-Din Turân -Poshti is one of the less well-known scholars of the seventh century and contemporary Saadi. he has been featured in various fields of Islamic sciences in Persian and Arabic. his hometown turanposht is one of the oldest and most well-known settlements in Yazd. among the works of Turân-Poshti there is a book called al-Mu'tamad fī'l-mu'taqad, written in Persian prose this book is worthy of attention in terms of literary features and verbal issues. this essay, written in an analytical descriptive form, briefly describes Turân -Poshti biography and explains about his motivation for writing this book and its structure and content. In this paper, in order to illustrate Sheikh writing style,We have quoted parts of al-Mutfamad that have received a verbal note.and we have described them.In general, the study of the works of the Sheikh shows that he has had a profound sense of belonging to Sufism, and this has also been influential in his theological views.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sheikh Shihâb al-Din Turân -Poshti
  • al-Mu‘tamad fī’l-mu‘taqad
  • kalam
  • prose of the seventh century
  • sufism
ـ قرآن کریم.
ـ ابن ابى‏الحدید، عبدالحمید (1404ق)، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمّدابوالفضل ابراهیم، قم: مؤسسه اسماعیلیان، افست از چاپ دار إحیاء الکتب العربیة (1962م) عیسى البابی الحلبی و شرکائه، مصر.
ـ ابن بلخی (1385ش)، فارس­نامه، تصحیح و تحشیه گای ‌لیسترانج و رینولد آلن نیکلسون، تهران: اساطیر.
ـ ابن حجر عسقلانی، احمدبن علی (1410ق)، الأسئلة الفائقة بالأجوبة اللائقة، الدار السلفیة، تحقیق محمد إبراهیم حفیظ الرحمن، بومبای.
ـ ارزقی، محمد بن عبدالله (1416ق)، اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، تحقیق رشدی صالح ملحس، ، بیروت: دار الاندلس.
ـ افشار، ایرج (1374)، یادگارهای یزد، تهران: انتشارات آثار و مفاخر فرهنگی.
ـ بخاری جعفی (1422ق) محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، تحقیق محمّد زهیر بن ناصر الناصر، دار طوق النجاة.
ـ بغوی، حسین بن مسعود بن محمد بن الفراء (1403ق)، شرح السنة، تحقیق شعیب الأرنؤوط و محمد زهیرالشاویش، دمشق: مکتب الإسلامی.
ـ بهار، محمدتقی (1356)، سبک شناسی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
ـ پاکتچی، احمد (1393)، مقاله «حلول و اتحاد» در دایرة المعارف بزرگ اسلامی زیرنظر محمد کاظم بجنوردی، تهران: انتشارات دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
ـ تورانپشتی، شهاب­الدّین (1429ق)، المیسر فی شرح مصابیح السنة، تحقیق عبدالحمید هنداوی، مکتبه نزار مصطفی ألباز، المملکة العربیة السعودیة.
ـ ---------------- (2010م)، المعتمد فی المعتقد، استانبول: مکتبة الحقیقه.
ـ الجشتی، محمّد عبدالحلیم، البضاعة المزجاة لمن یطالع المرقاة شرح المشکاة، المکتبة الإمدادیة، ملتان. (بی ‌تا)
ـ جعفری، جعفر بن محمد (1384)، تاریخ یزد، به کوشش ایرج افشار، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
ـ حاجی خلیفه (1941م)، کشف الظنون عن أسامی الکتب والفنون، بغداد: مکتبة المثنى.
ـ درایتی، مصطفی (1389)، فهرستواره دست‌نوشته‌های ایران (دنا)، تهران: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
ـ سبحانی، جعفر (1387)، المحاضرات فی الالهیات، قم: مؤسّسه فرهنگی و اطلاع­رسانی تبیان.
ـ سبکی، تاج­الدّین عبدالوهاب (1413ق)، طبقات الشافعیة الکبری، تحقیق محمودمحمد طناحی و عبدالفتاح محمّد حلو، قاهره: هجر للطباعة والنشر والتوزیع.
ـ سخاوی، شمس­الدّین، ضوء اللامع لأهل القرن التاسع، الضوء اللامع لأهل القرن التاسع، بیروت: منشورات دار مکتبة الحیاة. (بی‌تا)
ـ شموشکی، اسماعیل (1388)، بررسی و تصحیح المعتمد فی المعتقد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر جلیل تجلیل، رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه تهران.
ـ صادقی توران­پشتی، میثم (1396)، تحلیل آیات قرآنی به کار رفته در کتیبه‌های توران‌پشت و نسبت آن با جریان‌های مذهبی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر احمد پاکتچی، رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه امام صادق(ع).
ـ صبحی صالح (1363)، علوم الحدیث و مصطلحه، قم: منشورات رضی.
ـ صفا، ذبیح­الله (1355)، تاریخ ادبیات ایران، تهران: فردوس.
ـ طباطبائی بهبهانی، سیّد محمّدمنصور و اسدی (1393)، حامد، بررسی زندگی و آثار شیخ        شهاب­الدّین فضل­الله توران‌پشتی، مجله پژوهش‌های ایران­شناسی، سال چهارم، شمارۀ 2: 44ـ43.
ـ علم الهدی، علی بن حسین (1998م)، امالی المرتضی، تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره: دارالفکر العربی.
ـ غلامرضایی، محمّد (1396)، مقاله «سیر تحول نثر فارسی دری تا دوره‌ی صفویه» در کتاب اسطوره بنیادها به کوشش محمد شکری فومشی، تهران: نشر چشمه، 176ـ151.
ـ فصیح خوافی (1386)، مجمل فصیحی، تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، تهران: اساطیر.
ـ قشیری النیسابوری، مسلم بن الحجاج، المسند الصحیح، تحقیق محمّدفؤاد عبدالباقی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. (بی‌تا)
ـ کمالی، مرتضی (1387)، توقیفی بودن اسماء الهی از منظر متکلّمان، فقها، عرفا، مجله کلام اسلامی، شمارۀ 67: 78ـ66.
ـ کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق (1407ق)، الکافی، دارالکتب الإسلامیه، تهران، چاپ: چهارم.
ـ متّقی هندی، علی (1409ق)، کنزالعمال، بیروت: مؤسسة الرسالة.
ـ مهدوی­راد، محمّدعلی و امیر احمدنژاد (1390)، بررسی روایت نزول قرآن بر مبنای «ایاک اعنی و اسمعی یا جارة»، مجله علوم حدیث، شمارۀ 3: 21ـ3.
ـ نفیسی، سعید (1363)، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، تهران: فروغی.
ـ ---------- (1338)، کتابی در اعتقادات از زمان سعدی، مجله یغما، شمارۀ 129: 10ـ6.